เลนส์ส่วนประกอบสำคัญ ก่อนที่จะเป็น “ซูม”
ส่วนที่สำคัญอย่างหนึ่งของกล้องถ่ายภาพก็คือเลนส์  ซึ่งเลนส์จะมีทางยาวโฟกัส (ระยะห่างจากเลนส์ชิ้นแรกถึงระนาบฟิล์ม) ต่าง ๆ กัน ได้แก่

เลนส์ปกติ : จะมีทางยาวโฟกัสที่ 50 mm ซึ่งจะให้ภาพเหมือนที่มองเห็นทั่วไปไม่หวังผลพิเศษ

เลนส์มุมกว้าง : จะมีทางยาวโฟกัสต่ำกว่า 50 mm ซึ่งจะให้มุมมองที่กว้างกว่าเลนส์ปกติ  เหมาะสำหรับถ่ายภาพวิวทัวทัศน์ หรือภาพสถาปัตยกรรม นอกจากนี้ยังช่วยให้ถ่ายภาพในสถานที่แคบ ๆ ได้โดยสามารถเก็บวัตถุที่ต้องการให้อยู่ในภาพได้ทั้งหมด ภาพที่ได้จากเลนส์ประเภทนี้จะมีสัดส่วนที่ต่างจากตาเห็นกล่าวคือ สิ่งที่อยู่ใกล้เลนส์จะมีขนาดใหญ่กว่าปกติ ในขณะที่สิ่งที่อยู่ห่างจากเลนส์จะมีขนาดเล็กมาก เลนส์ยิ่งมุมกว้างเท่าไหร่ วัตถุที่อยู่ขอบภาพก็จะโค้งเข้าหาศูนย์กลางมากเท่านั้น  เลนส์ประเภทนี้จะไม่เหมาะนักที่จะใช้ถ่ายภาพบุคคล ยกเว้นต้องการได้ภาพลักษณะพิเศษ (สำหรับเลน์มุมกว้างที่มีมุมกว้างมาก ๆ ที่สามารถคลอบคลุมได้ถึง 180 องศา  เรามักจะเรียกว่าเลนส์ตาปลา)

เลนส์เทเลหรือเลนส์ถ่ายไกล : จะมีทางยาวโฟกัสมากกว่า 50 mm ซึ่งให้ผลที่ตรงข้ามกับเลนส์มุมกว้าง กล่าวคือจะได้ภาพวัตถุที่ดูใกล้กว่าปกติ (มือใหม่หลาย ๆ คนมักเหมาเรียกเลนส์เทเลว่าซูมอยู่บ่อย ๆ ทั้ง ๆ ที่จริงนั้นไม่ใช่)  นอกจากนี้วัตถุที่อยู่ระต่าง ๆ กันจะดูแล้วเหมือนอยู่ใกล้กันมากขึ้นเมื่อใช้เลนส์ประเภทนี้ รวมถึงทำให้ภาพที่ได้มีความชัดตื้นมากกว่าเลนส์ปกติและเลนส์มุมกว้าง  เลนส์เทเลมักใช้ภ่ายภาพบุคคล (ตัวแบบชัดฉากหลังเบลอ), ภาพกีฬา, ภาพสัตว์ป่า ภาพพระอาทิตย์ตกดวงโต ๆ เป็นต้น

หลังจากร่ายเรื่องเลนส์มาซะยาวที่นี้ก็มาถึง “ซูม” กันเสียที  เพราะซูมก็หมายถึงเลนส์ที่สามารถเปลี่ยนทางยาวโฟกัสได้หลายค่าในตัวเดียว เพื่อไม่ให้เราต้องมาเสียเวลาในการเปลี่ยนเลนส์ และสะดวกในการใช้งานนั่นเอง อาทิ เลนส์ 20-35 มม. หมายถึงเลนส์ที่มีช่วงกว้างตั้งแต่ 20-35 มม. ซึ่งถือว่าเป็นซูมช่วงมุมกว้างนั่นเอง, เลนส์ 35-70 หรือ 35-105มม. ถือเป็นซูมช่วงกว้างไปจนถึงช่วงเทเลต้น ๆ (เป็นช่วงยอดนิยมช่วงหนึ่ง เพราะเหมาะสำหรับถ่ายได้ทั้งภาพวิวและภาพบุคคล) , เลนส์ 70-210 มม. เป็นซูมช่วงเทเล เหมาะสำหรับถ่ายภาพบุคคลรวมถึงภาพกีฬา – ภาพสัตว์ , เลนส์ 28-200 มม. ที่มักจะเรียกกันว่าเลนส์ครอบจักรวาลเพราะครอบคลุมตั้งแต่ช่วงกว้างไปจนถึงช่วงเทเล  ทำให้สะดวกในการใช้งานแทบทุกประเภท

งั้นก็เลือกซื้อเลนส์ซูมครอบจักรวาลเลยดีกว่า  จะซื้อหลายตัวไปทำไม?  คงเป็นคำถามในใจของหลาย ๆ คน  เหตุผลที่ซูมครอบจักรวาลอาจจะไม่นิยมมากนักโดยเฉพาะช่างภาพมืออาชีพ เนื่องจากเลนส์ซูมดังกล่าวต้องใช้ชิ้นเลนส์จำนวนมาก ซึ่งทำให้สูญเสียแสงจำนวนมาก และมีผลกับการลดทอนคุณภาพของภาพ  มือโปรจึงมักเลือกใช้ซูม 2 ช่วง คือช่วงกว้างและช่วงเทเล (บางคนที่ต้องการเน้นคุณภาพอาจเลือกใช้เลนส์แบบทางยาวโฟกัสตายตัวด้วยซ้ำ เพื่อให้ได้ผลงานที่ดีที่สุด) 

ข้อสังเกตุในการเลือกซูม

– เลนส์ซูมยิ่งมีรูรับแสงกว้างสุดมากเท่าไหร่ ยิ่งให้คุณภาพของภาพดีเท่านั้น เช่น เลนส์ซูม 35-70 มม. f3.5-5.6 (รูรับแสง 3.5 ที่ความยาวโฟกัส 35 มม. และ 5.6 ที่ทางยาวโฟกัส 70 มม.) ย่อมให้คุณภาพที่ดีกว่า เลนส์ซูม 35-70 มม. f4.5-6 เป็นต้น (ทั้งนี้ต้องเทียบที่ความยาวโฟกัสเหมือนกัน)  ยิ่งถ้าเป็นซูมที่มีรูรับแสงคงที่ เช่น 35-70 มม. f2.8 ยิ่งให้คุณภาพของภาพสูงมากขึ้นและสามารถใช้ในสภาพแสงน้อยได้ดีกว่า โดยมักจะเป็นเลนส์เกรดโปร ซึ่งแน่นอนจะมีราคาสูงกว่าเลนส์ทั่วไปกว่า  2-4 เท่าเลยทีเดียว 

– เลนส์ซูมที่มีการเคลือบสารพิเศษ ซึ่งจะช่วยลดการสะท้อนแสงภายในตัวเลนส์ ทำให้ภาพที่ได้มีสีสันที่อิ่มตัวสวยงาม เลนส์เหล่านี้จะมีรหัสพิเศษจากเลนส์ทั่วไป เช่น ของ Nikon จะมีรหัส ED ต่อท้าย ของยี่ห้อ Sigma มีคำว่า Apo ต่อท้ายเป็นต้น

– การซื้อซูมมุมกว้างมาก ๆ (ต่ำกว่า 28 มม.) ต้องพิจารณาเรื่องขอบภาพให้ดี เพราะบางรุ่นขอบจะดำเมื่อมีการใช้รูรับแสงแคบ ๆ ( f8 ขึ้นไป)  นอกจากนี้บางรุ่นอาจมีการบิดเบี้ยวที่ขอบภาพสูงมากจึงควรศึกษาให้ดีก่อนซื้อมาใช้งาน

– ซื้อยี่ห้อเดียวกับกล้องหรือเลนส์ซูมจากยี่ห้ออิสระดี  : แน่นอนครับว่าเลนส์ซูมโดยผู้ผลิตเดียวกับกล้องจะมีโอกาสให้คุณภาพของภาพที่ดีกว่า  แต่ในบางกรณี ถ้าเราไม่ใช่ทำงานระดับอาชีพ  เลนส์ของยี่ห้ออิสระก็ให้คุณภาพได้ดีในระดับหนึ่ง ยิ่งถ้าเป็นเลนส์ระดับโปรของยี่ห้ออิสระนั้นจะให้ภาพที่คุณภาพดีแต่ราคาอาจจะต่างจากของยี่ห้อเดียวกับกล้องกว่าเท่าตัวเลยทีเดียว  ดังนั้นก่อนซื้อมาเป็นเจ้าของก็อย่าลืมศึกษาและสอบถามจากผู้ที่เคยใช้งานมาแล้วนะครับ